Σχολικό! χώρος... ιδεών... νέων

Δευτέρα 1 Φεβρουαρίου 2016

Στην Αίγυπτο, κατά μήκος του ποταμού Νείλου, επινοήθηκε το 3200 π.Χ. περίπου η λεγόμενη ιερογλυφική γραφή. Η ονομασία αυτή, η οποία διατηρείται μέχρι σήμερα, δόθηκε αρχικά από τους Έλληνες της αρχαιότητας, οι οποίοι έτσι περιέγραφαν τα "ιερά σημεία" που σκάλιζαν και ζωγράφιζαν οι Αιγύπτιοι στον λίθο. Η ιερογλυφική χρησιμοποιήθηκε αδιάκοπα στην περιοχή της Αιγύπτου μέχρι τα τέλη του 4ου μ.Χ. αιώνα.

Η επινόηση της γραφής συνδέεται, όπως και στη Μεσοποταμία, με την ύπαρξη ενός συγκεντρωτικού συστήματος και τις διοικητικές και οικονομικές απαιτήσεις του. Στο πλαίσιο των εμπορικών συναλλαγών, οι Αιγύπτιοι ήρθαν σε επαφή με τους κατοίκους της Μεσοποταμίας, από τους οποίους πιθανότατα δανείστηκαν όχι το σύστημα αλλά την ιδέα, την έννοια της γραφής.

Τα στοιχεία της ιερογλυφικής εξελίχθηκαν με τον ίδιο τρόπο όπως και αυτά της σφηνοειδούς (εικονογράμματα, ιδεογράμματα, ηχογράμματα), με τη διαφορά ότι τα αιγυπτιακά ηχογράμματα απέδιδαν μόνο σύμφωνα και καθόλου φωνήεντα.

Τα ιερογλυφικά μπορούσαν να έχουν πολλαπλή ερμηνεία. Το σημείο του ήλιου, για παράδειγμα, μπορούσε να δηλώνει τον ήλιο, το φως ή τον σχετικό αιγυπτιακό φθόγγο "ρ(ε)". Αυτή η δυσκολία και η πολυπλοκότητα, σε συνδυασμό με το πλήθος των σημείων, καθιστούσαν την εκμάθηση της γραφής στην Αίγυπτο αποκλειστικό προνόμιο της ανώτερης τάξης που αποτελούσε λιγότερο από το 1% του πληθυσμού.

Η δέλτος δεν έχει καμία σχέση με το δέλτα, το τέταρτο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου. Είναι ένα είδος πινακίδας που χρησιμοποιούν οι Αιγύπτιοι για να γράοφυν το όνομα του Φαραώ αλλά και, κάποιες φορές, ονόματα βασιλικών αξιωματούχων, φυσικά στα ιερογλυφικά.

Η δέλτος έχει σχεδόν ορθογώνιο σχήμα με στρογγυλεμένες γωνίες, μοιάζει, δηλαδή, με μακρόστενη φυσαλίδα. Περιβάλλεται από ένα τυλιγμένο σχοινί, σαν θηλιά, που έχει κόμπο στη μία του άκρη. Το πλαίσιο αυτό, που περικλείει το όνομα του Φαραώ, θεωρείται ιερό και τον προφυλάσσει από κάθε κακό.

Η δέλτος λέγεται και ονοματόσημο, αφού φανερώνει το όνομα του κατόχου της.

Φτιάξαμε κι εμείς τις δικές μας δέλτους με τα ονόματά μας στα ιερογλυφικά.

Παρασκευή 11 Δεκεμβρίου 2015

Οι παλαιολιθικοί άνθρωποι, εκτός από ικανοί κυνηγοί, είναι και οι πρώτοι... καλλιτέχνες! Στα τοιχώματα των σπηλαίων που βρίσκουν καταφύγιο, ζωγραφίζουν σκηνές κυνηγιού, ανθρώπινες μορφές αλλά και τα αποτυπώματα των χεριών τους! Είναι ένας τρόπος για να περιγράψουν τον κόσμο τους, να μεταφέορυν μηνύματα και πληροφορίες και να καταγράψουν τη ζωή τους. Βραχογραφίες, εκτός από τα σπήλαια, συναντάμε και στο ύπαιθρο, χαραγμένες σε βράχους.

Γίναμε κι εμείς άνθρωποι των σπηλαίων και φτιάξαμε μία "πετρογραφία".

Οι βραχογραφίες αυτές πιθανότατα εξέφραζαν την ανάγκη συνεννόησης για τον τρόπο διεξαγωγής του κυνηγιού ή αποτελούσαν σύμβολα με θρησκευτική ή μαγική σημασία.

Αντίστοιχες βραχογραφίες χαράσσονταν και σε βράχους στο ύπαιθρο.

Απέδιδαν συνήθως ανθρώπινες μορφές, ζώα, γεωμετρικά σχήματα και άλλα σημεία και είτε είχαν θρησκευτική σημασία, είτε ενδεχομένως υπεδείκνυαν μια διαδρομή, είτε λειτουργούσαν ως αστρονομικά σύμβολα.

Βραχογραφίες έχουν εντοπιστεί τόσο στο εξωτερικό όσο και σε αρκετές περιοχές του ελλαδικού χώορυ, χωρίς, όμως, να είναι πάντοτε βέβαιη η χρονολόγησή τους στην προϊστορική περίοδο.

Ο προϊστορικός άνθρωπος χάραζε σχέδια και επάνω σε οστά.

Οι εγχαράξεις αυτές, αποδοσμένες συνήθως σε σταθερή απόσταση μεταξύ τους, πιθανότατα χρησιμοποιούνταν για καταμέτρηση, ίσως ημερών, σεληνιακών μηνών ή θηραμάτων, ή είχαν άλλον συμβολισμό.

Γραπτά σημεία, αποδοσμένα με κόκκινη ώχρα, απέδιδε ο προϊστορικός άνθρωπος και επάνω σε βότσαλα.

Στα βότσαλα αυτά ζωγραφίζονταν διάφορα σύμβολα, κυρίως στιγμές, κύκλοι, γραμμές, τρίγωνα, σχηματοποιημένα σχέδια (ίσως αστρικών συμβόλων ή άλλων στοιχείων της φύσης, όπως δέντρων, φυτών και ερπετών), καθώς και κάποιοι χαρακτήρες που θύμιζαν σημεία γραφής.

Οι επιστήμονες δεν συμφωνούν σχετικά με το αν τα σημεία αυτά είχαν κάποιο συμβολισμό ή όχι και, συνακόλουθα, ούτε για το αν θα πρέπει να θεωρηθούν προβαθμίδες της γραφής.

Γεωμετρικά σχέδια με συμβολική σημασία αποδίδονταν σε πήλινες και λίθινες σφραγίδες της Νεολιθικής περόδου. Πιθανότατα χρησιμοποιούνταν για τη συμβολική διακόσμηση του ανθρώπινου σώματος, ως είδος εξίτηλου τατουάζ, ή τη διακόσμηση υφασμάτων.

Μπορεί, επίσης, να δήλωναν την ιδιοκτησία, να σφράγιζαν αρτοσκευάσματα ή να χρησιμοποιούνταν ως κοσμήματα.

Παρασκευή 27 Νοεμβρίου 2015

Οι σφραγιδόλιθοι χρησιμοποιούνται ως δείγμα "υπογραφής" ήδη από την αρχαιότητα. Έχουν χαραγμένες παραστάσεις με σύμβολα ή γράμματα και αρχικά σφραγίζουν αγγεία και έγγραφα, ενώ αργότερα επιστολές και διατάγματα. Υπάρχουν, ακόμη, οι σφραγιδοκύλινδροι, που είναι σφραγίδες σε κυλιδρικό σχήμα, αλλά και τα δαχτυλίδια-σφραγίδες, τα οποία λειτουργούν ως δείγμα πλούτου και εξουσίας, όχι μόνο των γυναικών αλλά και των ανδρών! Άρχοντες και βασιλείς, ανώτατοι αξιωματούχοι και εκκλησιαστικοί ηγέτες φορούν πολύτιμα δαχτυλίδια, φανερώνοντας τη δύναμή τους.

Γίναμε κι εμείς οι άρχοντες των δαχτυλιδιών και φτιάξαμε τις δικές μας σφραγίδες.